Vandaag diende het kort geding dat wij samen met een aantal andere partijen voeren tegen het Ministerie van Veiligheid en Justitie, met als doel een eind te maken aan de bewaarplicht voor telecomgegevens. Maar waar gaat dat nu eigenlijk over?

Sinds een aantal jaar zijn telecom- en internet-aanbieders verplicht verkeersgegevens (zogenaamde meta-data) te bewaren voor mogelijke bevraging vanuit (instanties zoals) de politie. Wij gebruiken die gegevens nu ook voor facturatie en specificaties naar de klant, maar onze gegevens gaan nu langer terug dan voor onze eigen doeleinden strict noodzakelijk is. Vanuit privacy-overweging zou je misschien veel eerder willen anonimiseren of zelfs volledig vernietigen. Immers: gegevens die je niet hebt kunnen ook niet per ongeluk op straat komen te liggen. De privacy-impact van die meta-data werd ook vandaag weer weggewuifd, maar dat is niet terecht: Door analyse van meta-data is heel veel van iemand te leren.

In april vorig jaar oordeelde het Europese Hof van Justitie dat deze dataretentieregels in strijd zijn met het Europese mensenrechtenverdrag. Dat is belangrijk want een Nederlandse wet die strijdig is met een Europees verdrag mag niet worden uitgevoerd, zo staat het tenminste in onze Grondwet.

Deze bewaarplicht is om meer redenen een slecht idee. Deze aantasting van onze privacy, die op zich al erg genoeg is, zou een doel moeten dienen, namelijk dat we efficienter allerlei nare zaken op het spoor kunnen komen. Maar het is volstrekt onduidelijk hoeveel zaken er nou echt staan of vallen bij de beschikbaarheid van deze gegevens. De regeling bestaat nu een jaar of 5, en heel veel verder dan een enkele voorbeeld kwam de landsadvocaat niet. Begrijp me niet verkeerd, ik ben ook groot voorstander dat justitie boosdoeners uit deze maatschappij kan aanpakken – maar hoeveel van onze vrijheid moeten wij opgeven om dat te realiseren? En is het opgeven van die vrijheid eigenlijk niet precies wat dergelijke elementen in onze samenleving willen? De angst die dan de samenleving regeert is immers juist het kerndoel van terrorisme.

Er er is nog wel meer, want waar stellen we nou de grenzen? Onze advocaat gaf al weer dat invordering van gegevens al mogelijk is bij bijvoorbeeld een foutieve belasting-aangifte. De landsadvocaat betoogde dat dat natuurlijk niet aan de orde is, bevraging dient voor zware vergrijpen. Maar op dit moment is dat gewoon niet toetsbaar, niet inzichtelijk. Niet vooraf, en ook niet achteraf. Ook daarover zijn diverse partijen kritisch. Bovendien zijn er onvoldoende waarborgen om bijvoorbeeld contacten met klokkeluiders te beschermen. Geen theoretisch probleem, betoogde onze advocaat.

Maar goed, Dataretentierichtlijn weg, probleem opgelost. Done deal dus, weg met die bewaarplicht – zou je denken. Helaas is het niet zo makkelijk. Minister Opstelten geeft aan de wet te willen handhaven, en consulteerde op een voorstel met minimale wijzigingen. Dat betekent dus dat als wij onze bewaringen staken, we in strijd handelen met de Telecomwet en aangesproken kunnen worden door het Ministerie van Justitie, en als we de bewaring in stand houden we in strijd handelen met het Europese mensenrechtenverdrag en we mogelijk aangesproken kunnen worden door onze klanten. Lekker dan. Zo zit iedere telecom-aanbieder of ISP dus in een vervelende spagaat. We hebben het vriendelijk aan de minister gevraagd, maar hij wil dit probleem niet voor ons oplossen. Aan de bak dus, en een juridische procedure starten om helderheid te verschaffen. Daarvoor diende dus vanochtend  de zitting in Den Haag. Ik ben zeer benieuwd naar de uitspraak, die over 3 weken volgt.

Hopelijk schept de rechter meer helderheid, de overheid zal die zeker nodig hebben, nu naast het Ministerie van Justitie ook het Ministerie van Defensie en het Ministerie van Binnenlandse Zaken al druk bezig zijn met nieuwe plannen voor grootschalige datavergaring van Nederlandse burgers.