Vandaag kwam naar buiten dat de AIVD ten onrechte gesprekken en e-mails heeft uitgewerkt tussen ‘targets’ van de dienst en advocaten van het Rotterdamse kantoor Seebregts & Saey. Dat staat in een brief van minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) naar aanleiding van een klacht van het kantoor.
Het is niet de eerste keer dat de CTIVD, het orgaan dat achteraf toetst of de inlichtendiensten zich aan de regels houden, constateert dat er ten onrechte vertrouwelijkheid van bijv. advocaten is geschonden. Saillant is dat juist nu ook de consultatie rondom de nieuwe wetgeving voor inlichtingen- en veiligheidsdiensten eindigt. Een van de veelgehoorde bezwaren op dit nieuwe wetsvoorstel gaat juist over dit toezicht. Ook SpeakUp diende haar zienswijze in.
De consultatiepagina voor de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 20xx (Wiv 20xx) geeft aan dat “Het wetsvoorstel strekt ter vervanging van de huidige Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv 2002). Aanleiding daartoe vormt de in 2013 uitgevoerde evaluatie van de Wiv 2002 door de Evaluatiecommissie Wiv 2002 (commissie Dessens), de door de commissie gedane aanbevelingen en de kabinetsreactie daarop. Met het wetsvoorstel wordt beoogd een wettelijk kader voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in brede zin te realiseren dat toekomstvast is en dit – voor zover nodig – in lijn brengt met de eisen van de Grondwet alsmede het EVRM.”
Het voorstel geeft in het verlengde van de Wiv 2002 aan de geheime diensten de mogelijkheid om naast draadloze signalen ook vaste signalen structureel te beluisteren, het zogenoemde ‘sleepnet’. Nu hebben wij enige tijd geleden al gestreden tegen het verzamelen van prive-gegevens van niet-verdachte burgers, want het Europese Hof gaf al aan dat het op grote schaal verzamelen van privacy-gegevens strijdig is met de privacyrechten van de burger. Het maakt eigenlijk nog niet eens uit of en hoe die gegevens vervolgens worden gebruikt. Om dit te kunnen en mogen doen moeten dus zeer strenge waarborgen worden ingevuld. Die waarborgen zijn nu onvoldoende, getuige het vernietigen van de bewaarplicht eerder dit jaar, en die zijn ook in het nieuwe wetsvoorstel onvoldoende.
Toezicht achteraf ligt bij de CTIVD (Commisie Toezicht Inlichten en Veiligheidsdiensten) en die praat weer met Commissie Stiekem – een geheim overleg van de fractievoorzitters. Er wordt bovendien alleen op rechtmatigheid getoetst, en niet op effectiviteit en proportionaliteit. Dat is dus niet voldoende een grootschalige privacy-inbreuk op *alle* burgers goed te praten. Nu niet, en in de toekomst ook niet. Toch lijkt dat beeld bij de schrijvers van de wettekst niet echt te leven.
Het ergste van dit alles is dat eigenlijk er nauwelijks onderbouwing is waarom deze uitbreiding nu nodig is. Natuurlijk, het is fijn als onze wetgeving technologie-neutraal is, want je weet maar nooit waar slimme koppen mee gaan komen. Maar dat deze nieuwe wet nu gaat leiden tot een veiligere samenleving is op zijn zachtst gezegd speculatief. Sterker nog, in de toelichting van de wet staat gewoon dat de overheid er eigenlijk niet eens capaciteit voor heeft om zo’n sleepnet grootschalig in te zetten. Maak dan zo’n wet niet. Maar zelfs als dat wel het geval was: De Amerikaanse NSA is de afgelopen jaren veel in het nieuws geweest om haar brede datavergaring, en onderzoek heeft opgeleverd dat er geen enkel praktijkgeval is geweest waarin dit een noodzakelijke bijdrage heeft geleverd. Het is werkelijk zoeken naar een speld in de hooiberg. Je ziet dan ook daar een trend om dit soort heftige methodes uit te bannen.
Er zijn nog meer probleempunten, en wij hebben de belangrijkste dan ook middels die consultatie met de minister gedeeld. We hopen dat hij er verstandige dingen mee doet. Het lijkt ons als bedrijf, als medewerker, als burger, een slecht idee dat de overheid zo dicht met ons mee kan kijken. Want ook al hebben we niets te verbergen, als je weet dat je onder toezicht staat ga je je anders gedragen. Journalisten krijgen geen klokkenluiders meer aan de telefoon, advocaten kunnen alleen nog face to face met hun clienten praten, enzovoorts. Een Orwelliaanse maatschappij is wat volgt…